Project Description
Πρόλογος, πίνακας περιεχομένων και πληροφορίες για το βιβλίο
ΕΥΡΩΠΗ. Δύο δοκίμια και τρία σχόλια
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000 (138 σελίδες)
Περιγραφή του βιβλίου (από το εξώφυλλό του):
Το βιβλίο συγκεντρώνει διάφορες δημοσιεύσεις των ετών 1993 – 1996 σε δύο δοκίμια και τρία σχόλια. Το πρώτο δοκίμιο υποστηρίζει ότι η έννοια της ευρωπαϊκότητας άρχισε να διαμορφώνεται ως μαζικό ιδεολόγημα μόλις στο δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα· και ότι οι συλλογικές ταυτότητες των Ευρωπαίων ήταν ανέκαθεν άκρως αντιθετικές, όπως αποδεικνύει η αδιάκοπη διαδοχή ενδοευρωπαϊκών πολέμων. Το πολεμικό παρελθόν της Ευρώπης συσχετίζεται με τους θρησκευτικούς πολέμους, ενδοχριστιανικούς και ενδοευρωπαϊκούς, με την ιστορία των δυτικών εκκλησιαστικών θεσμών και με τις διαστρεβλώσεις της χριστιανικής ηθικής. Η ιδέα περί ευρωπαϊκότητας σχηματίστηκε (μετά την εποχή των ανακαλύψεων), με τρόπο όχι θετικό αλλ’ αρνητικό, εξ αντιπαραθέσεως προς τον Έτερο και προς την ιδέα της Ετερότητας, άρα σε πλήρη αντίθεση με την ηθική θεμελίωση του Χριστιανισμού. Το νέο ιδεολόγημα συνδεόταν με μια υπερφίαλη αυτο-αντίληψη της «πολιτισμένης Ευρώπης»· ερχόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με τον «κόσμο των αγρίων», τον οποίο η Ευρώπη υποτίθεται ότι όφειλε να «εκπολιτίσει» με την αποικιοκρατία· νομιμοποιούσε τους κατακτητικούς πολέμους των ισχυρών κρατών της ηπείρου· και καλλιεργούσε έναν ναρκισσικό ευρωκεντρισμό που χάραξε την παγκόσμια ιστορία έως τον 20ο αιώνα.
Το δεύτερο δοκίμιο ξεκινά από το γνωστό θεωρητικό σχήμα “Κέντρο/Περιφέρεια”, στηριγμένο στην ευρωκεντρική προκατάληψη ότι η Ευρώπη είναι το ανεπτυγμένο και πολιτισμένο “κέντρο” ενός κόσμου “περιφερειακού” και υπανάπτυκτου. Χρησιμοποιώντας μια λογική αποκλειστικώς τοπολογική και δομολογική, αυτό το απλουστευτικό θεώρημα συγκαλύπτει την λειτουργικότητα των κοινωνικών δομών και την πράξη των ανθρώπων, οι οποίοι ανέκαθεν υπερέβαιναν με πολλούς τρόπους τα υποθετικά σύνορα μεταξύ ‘Κέντρου’ και ‘Περιφέρειας’. Το δοκίμιο αντιπροτείνει, ως αναλυτικό εργαλείο πλησιέστερο στην ιστορική πραγματικότητα, την έννοια της δικτύωσης· την οποία ορίζει ως ενδιάθετη τάση των ανθρώπων να οργανώνονται σε ευέλικτα δίκτυα επικοινωνίας και συναλλαγών, δίκτυα συνεργατικά ή ανταγωνιστικά που τους επιτρέπουν να υπερβαίνουν σύνορα, κέντρα και περιφέρειες και να συνδέουν τοπικές με διεθνείς αγορές αγαθών και ιδεών. Χαρακτηριστικά δείγματα, τα δίκτυα της οποιασδήποτε διασποράς: εβραϊκής, ελληνικής, ιρλανδικής, αρμενικής, ιταλικής, λιβανικής, πολωνικής.
Τα τρία σχόλια, δημοσιευμένα επίσης μεταξύ 1993 και 1996, διατηρούν ακόμη μια επικαιρότητα. Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, «Η Νέα Αταξία Πραγμάτων». Μετά τον πόλεμο στην Βοσνία, «Bellum Europaeum, Pax Americana». Και με το Πάσχα στο Κόσοβο, «Ο σχιζοφρενής πολιτισμός».
Και γιατί αυτή η αναφορά στην επικαιρότητα; Επειδή ο ιστορικός, εκτός από επαγγελματίας, είναι και «ζώον πολιτικόν».